Uniek voor hertachtigen, bij reeën, is de heel langzame ontwikkeling van de vrucht in de eerste maanden. De vertraagde implantatie, kiemvertraging of diapauze is een boeiend biochemische verschijnselen in de natuur rond de zeer jeugdige eicel in de reegeit. Het is een natuuroplossing om te overleven tijdens barre klimatologische omstandigheden.
Je weet vast waar het bij de voortplanting om gaat: de reegeit wordt gedekt door de reebok. In de reegeit zijn de eitjes uit de eierstok door de eisprong of ovulatie loskomen en door capillaire zuiging op reis door de eileiders.
Door het dekken komen de zaadcellen (spermatozoïden) bij de reebok los en wringelen zich via de vagin* en de tweehoornige baarmoeder (uterus) van de reegeit naar de eileiders. De miljoenen zaadcellen ontmoeten bij hun opmars de eicellen in de eileiders.
Zij gaan daar met hun kopjes op staan met de staart omhoog. Iedere zaadcel probeert door de eicelwand heen te dringen en scheidt daarbij een stof af, die de wand doorlaatbaar maakt. Tenslotte ziet één zaadcel kans door de eicelwand heen te komen en met de kern van de eicel te versmelten. De feitelijke bevruchting. Bij die ene zaadcel per eicel blijft het. Door verharding van de eicelwand, misschien ook chemisch, wordt de toegang geblokkeerd.
De bevruchte eicel is het eerste stadium van nieuw leven, de embryo.
De embryo's reist naar de baarmoeder en komen in het uiteinde van een baarmoederhoorn. De eicel is dan al gegroeid van één naar 20 á 30 cellen, de morula.
Bij het ree gebeurt er dan iets bijzonders er treed een vertraging op in de ontwikkeling. De embryo is kleiner dan één millimeter en nestelt zich niet in. Het ontwikkelt zich in de periode augustus tot december tot een embryo van circa honderd cellen (kiemblaasje). Eind december begint dan een snelle groei van tussen de tien en vijfentwintig dagen waarin de cel zich hecht aan de baarmoederwand en de feitelijke ontwikkeling tot een foetus en reekalf begint. Bij deze ontwikkeling spelen de gele lichamen (corpora lutea) die overblijven na de eisprong hoogst waarschijnlijk een rol. Ze blijven namelijk in tegenstelling tot andere dieren groot en zichtbaar gedurende de periode dat de ontwikkeling van de vrucht vertraagd is.*
Hoe dan?
Bij de zoogdieren nestelt de vrucht zich in de baarmoederwand doordat vanuit het kiemblaasje de moederkoek (placenta) begint te ontwikkelen die zich nestelt in de baarmoederwand. Bij reeën gebeurt dit pas na ongeveer vijf maanden. In de tussentijd verblijft het in een melkachtige baarmoedervloeistof. Voor 1990 dacht men dat dit werd veroorzaakt doordat het hormoon prolactine ontbreekt.** En dat dit misschien beïnvloed werd door lichamelijke veranderingen van de reegeit onder invloed van licht (foto-periodiciteit) of het verminderde ultraviolet-gehalte van het zonlicht.** Men heeft ontdekt dat de 'communicatie' tussen embryo en moederlichaam tot stand komt door een eiwit dat de vrucht maakt.
In diezelfde periode is onderzoek verricht naar de theorieën dat fotoperiodiciteit invloed heeft op hormoonproductie en of die hormoonspiegel de groei van het prille leven ingang zet. Uit de onderzoeken is gebleken dat de fotoperiodiciteit geen invloed heeft op de hormoonspiegels en dat de hormoon hoeveelheid pas toeneemt nadat de vrucht begint te groeien en de 'communicatie' met het moederlichaam is gestart.*
'Communicatie'
Rond 1990 is ontdekt dat vanuit het buitenste laagje cellen van het embryo, dat uiteindelijk de moederkoek (placenta) vormt, een signaal (RNA), wordt afgegeven dat er voor zorgt dat het embryo het eiwit Pregnancy Associated Glycoproteïne (PAG) afscheid. PAG wordt 'opgevangen' door ontvangers (receptoren) in het baarmoederslijmvlies. Dat signaal zorgt er voor dat het moederlichaam hormonen begint te vormen* die een versnelling van de groei van het embryo ingang zet. De vrucht gebruikt de uitwisseling van PAG's en hormonen om de placenta te ontwikkelen. Die zich vervolgens verbindt met de baarmoederwand. Niet lang na deze ontdekking ontdekte men het dat het een voor het ree specifiek eiwit is, het roe deer Pregnancy Associated Glycoproteïne (rdPAG).
Daarmee is het nog niet duidelijk wat er voor zorgt dat dit pas in december plaatsvind. Onderzoekers* gaan er vanuit dat embryonale programmering hiervoor zorgt. Men denkt dat de embryo een ingebouwde klok heeft die de binnenste celmassa activeert om rdPAGs aan te maken. De vraag is dan hoe werkt die klok? Wie of wat is dan de wekker? Dat is nog niet duidelijk.
Het is nog steeds mogelijk dat factoren om de embryo heen er voor zorgen dat de embryo geen 'communicatie' kan opzetten met het moederlichaam. Meer waarschijnlijk is het dat het embryo in het stadium voor het kiemblaasje nog niet instaat is het signaal (RNA) af te geven. Het groeit immers, langzaam. Wat zorgt er nu voor dat de embryo zich vertraagd ontwikkeld van 30-cellig stadium tot 100-cellig stadium. De onderzoekers van Universiteit Aberdeen schrijven dat na een lichte stijging van progesteron in augustus de hormoonspiegel daalt tot een niveau net voldoende om de cel in leven te houden. Is dat de oorzaak? Wat veroorzaakt dan die verlaagde hormoonspiegel? Er is nog veel te onderzoeken.
* A pregnancy-associated glycoprotein (PAG) unique to the roe deer and its role in the termination of embryonic diapause and maternal recognition of pregnancy, School of Biological Sciences, University of Aberdeen
** Capreolus, 2000, Auteur: Wil Huygen
